Λαικισμός, Δικαιώματα και Αντικρατισμός (και ολίγον πασοκ).

Τι είναι λαικισμός;

Είναι παππούς που αγοράζει παγωτό στο εγγόνακι ενώ ο πατέρας το απαγορεύει

Εξυπνος ορισμός, κατάλληλος για το tweeter, αλλά λαικιστικός...Απλοποιιτικός και συσκοτίζει.

• Υπάρχει πατέρας,  ή Πατερούλης_Ηγέτης. Κοινό γνώρισμα στο λαικισμό... Και γιατί απαγορεύει το παγωτό? θέμα υγείας ή στενότητα χρημάτων που επιβάλει ορισμένη διαχείριση, κατανομή και δικαιώματα? 
• το "παιδι" με αγνοια του οφέλειμου, με περιορισμένη γνώση και/η δικαιώματα
• Ο παππους, στην ομάδα των συνατότερων αλλα ανέφθυνος ή συναισθηματικός.

Ο λαικισμός συνδέετε με τα δικαιώματα, και, συνεπακόλουθα με τη οργανωμένη κοινωνία, που κυρίως εκφράζεται ως κράτος

Επαναλαμβάνω την αγαπημενη μου κοινοτυπία, που συνεχώς παραβλεπεται
Υπάρχουν, κατ΄αρχήν δύο ειδών δικαιώματα:

• Τα φυσικά δικαιώμτα που τα έχειςετσι κι αλλοιώς και πρέπει απλώς
  η κοινωνία να μην στα στερεί (μη διαπραγματεύσιμα)
  
• Τα κοινωνικά δικαιώματα, που πρέπει η κοινωνία να στα παράσχει.

Οταν π.χ. λέμε πχ για το πρωταρχικό και αναμφισβήτητο δικαίωμα στη τροφή, στα τελευταία 5000 χρόνια είναι κάτι που παρέχεται από την κοινωνία (φυσικά, ακόμα μπορούμε  να πάμε, με τα πόδια, στον Υμηττό για χόρτα, η στη Ραφήνα για ψαρεμα, αλλά πάλι κάποιος πρέπει να μας φτιάξει το μαχαιρι ή το αγγιστρι)

_____________________________

Οταν ο πύχης των δικαιωμάτων ορίζεται "σύμφωνα με τις ανάγκες"  όπως τις νοιώθουμε προσωπικά, ή στην καλύτερη περίπτωση κατ' αναλογία με άλλους λαούς, χωρις να συνδέεται με τις δυνατότητες τις κοινωνίας, έχουμε - ακολουθόντας το εισαγωγικό παράδειγμα - "αιτήματα προς μπαμπά", θέλω παγωτό γιατί μ' αρέσει ή πρέπει να φορέσω  διασημομπλουζάκι, όπως οι άλλοι στο σχολείο. Καί μάλιστα αιτήματα κακομαθημένου και/η πλουσιόπαιδου...

Οι ανάγκες διαρκώς αυξάνονται (είναι άλλη συζήτηση με ποιά ταχύτητα ή ποιές ανάγκες). Σήμερα, ο μεσαίος "απολαμβάνει" στοιχεία της ζωής αντίστοιχα με του κόμη 300 χρόνια πριν (οχι βαρώνου). Μπορούμε να αναγορεύουμε σε βασικές ανάγκες οτι δεν υπήρχε κάν πριν 20 ή  50 χρόνια?

• πως μπορούσαν και ζούσαν οι άνθρωποι του 19 αιώνα χωρίς έγχρωμη τηλεοραση?
• δεν μπορούσαν, γι 'αυτό έχουν πέθανει όλοι!

Η  απάντηση δύνεται από την παραγωγή. Ξέρουμε, ή θα έπρεπε να ξερουμε, τι παράγουμε, ξέρουμε τι δικαιούμαστε. Η περίφημη οραματική φράση της Αριστεράς "από καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητες  του στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του" δίνει μια διέξοδο .  Ολοι μετέχουμε στην παραγωγή και επομένως ξεροουμε τις δηνατότητες παροχής κοινωνικών αγαθών. Η παροχή προταιροποιείται σύμφωνα με τις ανάγκες, και, ΝΑΙ, στα πλαίσια των δυνατοτήτων ορισμένα "κοινωνικά" δικαιώματα κατα από το γενικά αποδεκτό πύχη, γίνονται πολιτικά διεκδικήσιμα και αδιαπραγματεύσιμα με την ίδια ένταση με τα "φυσικά" αγαθά.

Καλύτερα βέβαια θα ήταν "Ξέρουμε τι μπορούμε να παράξουμε, και με τι κόστος, ας αποφασίζουμε τι θέλουμε να παράξουμε". Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση που θα συνεχιστεί και όταν θα έχουμε την εξουσία (αλλά ισως θα έπρεπε να αρχίσει από σήμερα)

__________________________

Περισσότερη ορατή και προφανής δομή παροχής των δικαιωμάτων είναι τo "κράτος" σε διάφορα επίπεδα και εκφάνσεις.  Και εδώ θα έβαζα  το πρώτο  μισό του Λαϊκισμού, ως ρητή αγνόηση της ανωτέρω διάκρισης.

Ετσι, θα μπορούσαμε  να πούμε οτι ο κύριος λαϊκίστικος λόγος σήμερα είναι Αντικρατιστικός, βάζοντας μπροστά τα κοινωνικά δικαιώματα ως "αιτήματα προς μπαμπά".  Ο 'μπαμπάς', η αστύρευτη θολή πηγή χρημάτων υπάρχει (οπως  "η λίμνη, το ταμείο του πατισάχ - στην όχι και τόσο μακρινή τουρκοκρατία -  από όπου μόνο οι χοίροι δεν πίνουν"):

• Για τους αναρχοφιλευλεύθερους, στο  μόνιμα  διωγκομένο "δημόσιο τομέα" από όπου μπορούμε να τα πάρουμε με, πάντα δεξιόστροφες, μεταρυθμίσεις. Χωρίς να θίγεται η σχέση του κράτους με την επιχειρηματικότητα, στο μοτο "λιγοτερο κράτος αλλά εγώ να είμαι μέσα"
• Γιά τον  αριστερό απλουστευτικό λόγο (που ίσως κάποτε υπηρετήσαμε και μεις), από το κεφάλαιο,  που δεν είναι ποτέ ο επιχειρηματίας της διπλανής πόρτας, από όπου μπορεί να τα πάρει ο εκάστοτε Ευκλίδης αλλάζοντας ενα ποσοστο σε ενα κομματι χαρτι,
  Η ακόμα καλύτερα, στα διεθνή μονοπώλια, μην τυχόν θίξουμε κανένα εγχώριο πατριώτη.

Βολεμένοι (οι δεύτεροι, αυτοί είναι οι δικoί μας) στην  «Ηθική της Πεποίθησης» (κατα Weber) πηγη στέκονται στην άκρη απαριθμώντας τα "κοινωνικά δικαίώματα" που κατά κάποια ακαθόριστα κριτήρια παιρνούν τον πήχη των δυνατοτήτων. Η ακόμα χειρότερα, παραβλέποντας το θέμα των δυνατοτήτων, ...αυτά θα  τα βρουν οι καπιταλιστές και οι λογιστές. Ασυμβίβαστος επαναστατικός λόγος κατ' αυτούς, λαικίστιος για εμάς, όσους ακολουθούμε (ή ακολουθούμε οσους ακολοθούνε!) την « Ηθική της Ευθύνης» (η δύναμη του πραγματικού, ο συσχετισμός δυνάμεων και οι επιπτώσεις μιας απόφασης).

 ____________

Το δεύτερο μισό του λαικισμού, που εμμέσως προανήγγειλα, σχετίζεται με την αγνόηση των ενδοκοινωνικών αντιθέσεων. 
Τα κοινωνικά αγαθά παρέχονται από την κοινωνία, όχι ώς αφηρημένh έννοια αλλά από κοινωνικές ομάδες και μεμονομένα άτομα (και ζητούν την αντίστοιχη αντιμισθία από την κοινωνία, δηλ το κράτος). Δεν θα επεκταθώ εδώ, αλλά πιστεύω οτι η "Υπηρεσία" του δημοσίου ή και το τμήμα μιας εταιρίας (μιας και ξεφτίζει η ιδέα του δημοσίου  -μονο- αδιάφορου υπαλλήλου)  βιώνεται απο τον πολίτη ως τμήμα μιας εννιαίας εξουσίας - συχνά δεν τολμά να αντιμιλήσει. Η βασανιστική πορεία να αλλάξει αυτο το καθεστώς, στηριγμενο κύρια σε νοοτροπίες, "σοσιαλισμό δεν το λες", αλλά είναι τελικά κρίσιμο για την καθημερινότητα που βιώνουμε.
Εδώ ο λαικιστής κάθε απόχρωσης θα ακολουθήσει την τακτική του Χότζα "και συ δίκαιο έχεις". Κάθε αφηρημενη έννοια φταίει πχ η περίφημη γραφειοκρατία (αλλη εννοια που πρέπει να αποκατασταθεί στο θετικό της πρόσιμο) αλλά όχι ο υπάλληλος μπροστά του, η φοροδιαφυγή αλλά όχι το μαγαζί της γειτονείας, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά όχι ο καταπατητής του χωριου.  Εύκολη διαφυγη το κακό κράτος, αδελφέ ναι μεν παρανομούμε, φοροδιαφεύγουμε, τεμπελιάζουμε, αλλά τι να κάνεις, στο μπ... που ζούμε.
H μικρή διαφθορά βρίσκει άλλοθι στην μεγάλη, και αντιστρόφως.
Κάθε προσπάθεια να μην αναχθεί η λύση αυτων των αντιθέσεων στον σοσιαλισμό (αληθειά πώς?) ή στη κοινονική ζούγλα του αναρχοφιλελευθερισμόυ αλλά να εμπλέξει την κοινωνία καταγγέλεται ως κοινωνικός αυτοματισμός.  Θα μπορούσαμε να υιοθετίσουμε τον όρο, να αγωνιστούμε για ενα κράτος και μια κοινωνία που να διακιούται το κοινωνικό αυτοματισμό, που αυτόματα να αντιπαραθέτει τη τρέχουσα κοινωνική συμφωνία σε όποια αμφισβήτηση του στάτους όντας ανοικτοί φυσικά  σε αποδοχή του  νέου.
___________________
Τέλος ..  Πασοκ και μη προνομιούχοι
Οι παλαιότεροι θυμόμαστε την αναγγελεία της 3 του  Σεπτέμβρη (ναι του 74).  Υπολογίζαμε οτι το "κίνημα" θα λεγέταν ΠΣΚ αλλά βγήκε από το καπέλλο το  Πα.Σο.Κ., σιγά-σιγά ξεχάστηκαν οι τελείες και έγινε ΠΑΣΟΚ,  TMHO δεν ήταν θέμα ευφωνίας αλλά η τακτική μεγαλοφιία του "Ανδρέα" προτίμησε να λέγονται πασοκτζήδες παρά σοσιαλιστές, λίγες δεκαετίες μετα την ήττα του εμφιλίου (άλλωστε, οι αριστεροί μπορούσαν να 'διαβάζουν' σοσιαλισμός).
Ομοια, ο όποιος ταξικός λόγος αντικαταστάθηκε (αν υπήρξε κάπου) από τον λόγο περι "μη προνομιούχων". Ο  όρος επέτρεψε σε  κάθε πικραμένο να θεωρεί τον εαυτο του οτι δεν είναι προνομιούχος, ή τουλάχιστον  δεν έχει τα προνόμια που "δικαιούται" (== κοινωνικά!) ή που "αξίζει" .
Σίγουρα οι "Πασόκοι" χρησιμοποίησαν αυτόν το όρο ως εννοποιητικό στοιχείο μιας κοινωνικής σημαχίας κτλ... (αναλήθηκαν στο βιβλίο του ΑΕ και στις σχετικές κριτικές).
Ναι η έννοια των "μη προνομοιούχων" είναι ταξικά ασαφής, Αλλά εννοιολογικά είναι σαφής.
Οποιος δεν παίρνει τίποτα παραπάνω από την πίτα από οτι επιτάσσει το κοινωνικό συμβόλαιο, ως εκφράζεται απο το κράτος (πάλι αυτό) δικαίου. Και αντίστοιχα δίνει. Οχι σύμφωνα με τις δυνατότητες του, σύμφωνα με το συμβόλαιο του. Εννοιολογικά σαφές αλλά πολύπλοκο, απαιτεί διασαφήνιση και καταγραφή των συμβολαίων παροχής και απολαβής.
Δηλαδή πολιτική, όχι λαικισμό. 

Υ.Γ.
Λένε ότι  ο μεγαλύτερος λαικισμός είναι ο αντι-λαικιστική  ρητορική.  Αποδίδεις στους ιδεολογικά ενάντιους (εντός ή εκτός των τοιχών) ΛΑΙΚΙΣΜΟ και τους κατακεραυνώνεις.
Ισως αυτο έκανα και εγώ εδώ. Μόνο που έχω δίκαιο!!




Δημήτρης Καμπυλαυκάς
[το παρόν σημείωμα γράφτηκε με αφορμή την παρουσίαση της επανέκδοσης του βιβλίου   του Άγγελου Ελεφάντη ¨Στον Αστερισμό του Λαϊκισμού", 23.05.16]