Καταρχήν ήθελα να διευκρινίσω ότι σε αυτό το κείμενο χρησιμοποιείται όρος “εκλογικό σύστημα” χωρίς να υιοθετείται. Αυτός ο όρος υπονοεί υπόγεια (με την τεχνολογική χροιά των λέξεων “σύστημα, εκλογές”) ότι πρόκειται για ένα θέμα δευτερεύων και διαδικαστικό, ενώ τρόπος που απεικονίζεται η λαϊκή ψήφος στο κοινοβούλιο καθορίζει το πολιτικό σύστημα αλλά και διαμορφώνει ακόμα και αυτή την λαϊκή ψήφο (είναι γνωστή ως ψυχολογία της χαμένης ψήφου και όχι μόνο).
Δύο προτάσεις για το ιδεώδες πολιτικό σύστημα: Απλή αναλογική και ενιαία εκλογική περιφέρεια σε όλη την χώρα.
Αναλογική: Απόλυτη Δημοκρατία?
Το πρώτο, η απλή αναλογική, θεωρείται “πάγια θέση της αριστεράς” και τα επιχειρήματα είναι γνωστά. Πρέπει όμως να αναρωτηθούμε αν η λειτουργία της ανταποκρίνεται στην κυρίαρχη αντίληψη του εκλογικού σώματος. Οι εκλογές, ενώ είναι τυπικά βουλευτικές,θεωρούνται από τους περισσότερους ψηφοφόρους ότι αναδεικνύουν κυβέρνηση, και κυβέρνηση σημαίνει πρωθυπουργός (και ιδιαίτερα παλαιότερα, κόμμα εξουσίας). Παρά την καθιερωμένη και τυπικά αποδεκτή αρχή της διάκρισης των εξουσιών..
Σε μια κατανομή δικομματισμού χωρίς απόλυτη ψηφοφορία, ένα-δυό κόμματα με κάτω του10% μπορεί να κληθούν να αποφασίσουν ποιο από τα δύο μεγάλα κόμματα θα γίνεικ υβέρνηση. Πιθανότητα χωρίς καθαρή εντολή από τους εκλογείς τους, οι οποίοι λογικά θα προτιμούσαν να διαλέξουν οι ίδιοι...
Αυτό παραπέμπει σε συστήματα δύο γύρων αλλά και σε συστήματα ενισχυμένης αναλογικής. Αν συμφωνούμε ότι το κόμμα μιας μεγάλης σχετικής πλειοψηφίας σχηματίζει κυβέρνηση, είναι μια καθαρή εκ των προτέρων διευθέτηση, και μάλλον έμμεσα δημοκρατική, πάρα τις μόνιμες αντιρρήσεις.
Μόνο που το παιχνίδι πρέπει να είναι καθαρό. Αν το κόμμα πάρει πχ ποσοστό 40 %σχηματίζει κυβέρνηση. Απλά και καθαρά. Να μην εξαρτάται από την τύχη και την κατανομή εδρών, μονοεδρικές, β' κατανομές, υπόλοιπα και άλλα κόλπα.
Ενιαία Εκλογική Περιφέρεια
Αντίθετα η κατάργηση των εκλογικών περιφερειών δεν έχει ακουστεί καθόλου (αν δεν κάνωλάθος, είχε προταθεί από τον Παν. Κανελλόπουλο αλλά όχι ως μόνιμο σύστημα).
Αντιστρέφω την ερώτηση “γιατί η ενιαία περιφέρεια” με την ερώτηση γιατί υπάρχουν καισήμερα εκλογικές περιφέρειες. Την εποχή που η ενημέρωση γινόταν από τα μπαλκόνια ήαπό στα καφενεία, ο βουλευτής έπρεπε να έχει περιορισμένο χώρο να κινείται. Το χωνί είχεπεριορισμένη γεωγραφικά εμβέλεια.
Τα τοπικά προβλήματα – η Τοπική αυτοδιοίκηση? Αν χρειαζόμαστε (και) βουλευτές να αντιπροσωπεύουν τις πόλεις και τις περιφέρειες, τότε γιατί όχι βουλευτές ανάεπαγγελματική κατηγορία, εταιρία, επιμελητήριο, θρησκεία... πχ στην ερώτηση “θα βγάλει βουλευτή η Αρκαδία (λέμε τώρα), θα βάζαμε δίπλα την ερώτηση “θα βγει βουλευτής τσαγκάρης ή δικηγόρος (πάλι.. λέμε τώρα)”. Μην πούμε αν θα βγει βουλευτής ΛΟΑΤ.
Προκλητικό? Για κάποιος αυτό ακριβώς είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ζωής τους.
Πάντως, περισσότερο ζωτικό από το ότι γεννήθηκαν στην Τρίπολη.
Η περιφέρειες διατηρούνται, πέραν από την κεκτημένη ταχύτητα, για κάποιους πονηρούς λόγους:
• τοπικιστικά ρουσφέτια
• εκλομαγειρευτικά κόλπα
• ατομική εκλογική πελατεία
Η ενιαία εκλογική περιφέρεια δίνει κατ' αρχήν μεγαλύτερη ευχέρεια επιλογής στονψηφοφόρο: ως άτομο, έχω διάφορες πλευρές – φυσικά το τόπο μου (πρώτης – ή και δεύτερης κατοικίας αλλά συχνά και το χωριό καταγωγής), την επαγγελματική μου ιδιότητα, την εταιρία που δουλεύω, την θρησκεία/ιδεολογία μου, τη σεξουαλικότητα μου,μην πω και την ομάδα “μου”.... Δεν θα πρέπει να αφεθώ να αξιολογήσω την πλευρά που θεωρώ σπουδαιότερη και να προσπαθήσω να βρω τον άνθρωπο που τηναντιπροσωπεύει καλύτερα? Για παράδειγμα, ψάχνω για αριστερό, μηχανικό, ΟΤΕτζη,
ομοφυλόφιλο και Ολυμπιακό– κι' ας είναι και από τον Εβρο
200/100
Ένα ρεαλιστικότερο σύστημα θα μπορούσε να είναι το 200-100. Διακόσιοι βουλευτές από εκλογικές περιφέρειες (όσο ευρύτερες τόσο καλύτερα) και 100 κατανέμονται στα δύο πρώτα κόμματα με αναλογία 60-40 ή 70-30. Θέτοντας το όριο της αυτοδυναμίας στο 45% ή το 40% αντίστοιχα. Μαθηματικά γνωστό εκ των προτέρων.
Επιπλέον, τα στελέχη που προορίζονται για την κυβέρνηση ή τους κύριους ρόλους της αντιπολίτευσης (σκιώδης κυβέρνηση) επιλέγονται από τους 100 και έτσι δεν εμπλέκονται σε τοπικά ζητήματα. Όμοια και οι “προσωπικότητες” που συνωστίζονται στην β' Αθηνών,όσοι δεν χωρούν στο ισχνό ψηφοδέλτιο επικρατείας.
Θα μπορούσε μάλιστα να υπάρχει χωριστή ψήφος για τις τις δύο κατηγορίες. Έτσι, οψηφοφόρος εκφράζει την πραγματική του θέληση στους “200” και επιλέγει άμεσα την επιθυμία του για το ποιος θα γίνει κυβέρνηση στους 100.
Αμφότερα, εξυπηρετούν εν μέρη και καλλιεργούν την ιδέα της “διάκρισης των εξουσιών”, που στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου ισχυρή. Οι 200 είναι “βουλή” οι “100” είναι κυβέρνηση
Πλειοψηφικό (Αγγλικό)
Τέλος, ακραίο εκλογικό σύστημα είναι το Αγγλικό (καλύτερα του Ην. Βασιλείου) με μονοεδρικές που κατανέμονται φυσικά με πλειοψηφικό. Αυτό το σύστημα δεν εξασφαλίζει ούτε καν ότι το πλειοψηφούν κόμμα στο εκλογικό σώμα πλειοψηφεί και στην βουλή. Είναι βαθιά όμως ριζωμένο στη συνείδηση της παλαιότερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και δύσκολα θα μπορούσε να πει κάποιος σε αυτό τον λαό ότι δεν έχετε δημοκρατικό σύστημα.
Υπάρχει όμως και κάποιο πλεονέκτημα, ακόμα και κατά την αντίληψη μας. Κάθε βουλευτής παλεύει μόνος του, δεν έχει το μεγάλο κομματικό στέλεχος που εκλέγεται πρώτος στην περιφέρεια του το μαξιλαράκι των μικροτέρων που θα χάσουν την έδρα αν μειωθούν τα ποσοστά. Έτσι, ακόμα και ο αρχηγός μπορεί να χάσει την έδρα του. Όπως λέγεται “υπερασπίζεται μια πλειοψηφία 100,500,1000... ψήφων” και νοιώθει την καυτή ανάσα των ψηφοφόρων.
Με αυτή την πίεση, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο κυβερνητικοί βουλευτές νακαταψηφίζουν νομοσχέδια, που κάποιες φορές μπορεί ακόμα και να μην περάσουν. Αλλά,αυτό δεν θεωρείται κατ' ανάγκην πολιτική κρίση. Είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία, η βουλή νομοθετεί.
